Κιλκίς

Το Κιλκίς είναι όνομα πόλης και νομού της Κεντρικής Μακεδονίας. Το Κιλκίς, πρωτεύουσα του ομώνυμου Νομού, είναι μία αναπτυσσόμενη επαρχιακή πόλη με αξιοσημείωτη βιομηχανική πρόοδο, μέσω των μονάδων που εδρεύουν στη Βι.Πε. Σταυροχωρίου. Το 2001 η πόλη είχε πληθυσμό 17.430 και ο Δήμος 24.812 κατοίκους. Οι κάτοικοι του Κιλκίς ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες η ίδρυση της Βι.Πε. Σταυροχωρίου προσήλκυσε αρκετούς νέους επιστήμονες και εργάτες στις βιομηχανικές της μονάδες./div>

Πληροφορίες
Γεωγραφικό Διαμέρισμα	Μακεδονία
Περιφέρεια	Κεντρική Μακεδονία
Νομός	Κιλκίς
Επίσημος πληθυσμός	17.430 (2001)
Έκταση	306,5 km²
Ταχυδρομικός κώδικας	61100
Τηλεφωνικός κωδικός	23410

Ιστορική αναδρομή

Αρχαιότητα

Η πόλη πήρε το όνομά της από τη Ρωμαϊκή αποικία, του 1ου αιώνα π.Χ. Κάλλικουμ (Callicum). Callicum ή Καλλικώς ήταν το δερμάτινο κόσκινο με το οποίο συλλέγονταν ο χρυσός από τον ποταμό Εχέδωρο. Άλλωστε ο ποταμός πήρε την ονομασία "Γαλλικός" από τον οικισμό Καλλικό. Σήμερα ο οικισμός Καλλίκουμ έχει ταυτιστεί με την Κολχίδα Κιλκίς, όπου υπάρχουν ρωμαϊκά και παλαιοχριστιανικά ερείπια οικισμού. Το Καλλίκουμ αποτελούσε επίσης σημαντικό σταθμό στη δημόσια Ρωμαϊκή όδο που διέρχονταν την περιοχή.

Βυζάντιο

Με την προσχώρηση των κατοίκων της περιοχής στο Χριστιανισμό ιδρύεται η Επισκοπή Καλλίκου (episcopi Callicu).

Κατά τον 10ο αιώνα με την ίδρυση του Βουλγαρικού κράτους, η πόλη Καλλικόν λεηλατείται από τους Βούλγαρους και πολλοί κάτοικοί της μεταναστεύουν στην Καλαβρία της Νοτίου Ιταλίας, που τότε ανήκε στο Βυζάντιο. Ίδρυσαν εκεί την πόλη Γαλλικιάνο Gallicianò, όπου μέχρι σήμερα οι κάτοικοι γνωρίζουν την καταγωγή τους από το Καλλικόν της Μακεδονίας και διατηρούν την Ελληνική τους συνείδηση και παράδοση. Λόγω της εκτεταμένης καταστροφής του 10ου αιώνα παύει και η Επισκοπή Καλλίκου. Η πόλη ξανακτίστηκε στη σημερινή τοποθεσία διατηρώντας το παλαιό όνομα. Η σύγχρονη πόλη δημιουργήθηκε από τους κατοίκους του κατεστραμμένου Καλλίκου, μετά το 1014, όταν ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ κατέστρεψε το Βουλγαρικό στρατό και επανήλθε η ηρεμία στην περιοχή.

Τουρκοκρατία

Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το Κιλκίς αναφέρεται πάλι τον 17ο αιώνα ως σημαντικό αγροτοεμπορικό Κέντρο. Το Κιλκίς αναφέρεται με το όνομα Κιλκίσι σε εκκλησιαστικό κώδικα του 1732. Στα μέσα του 18ου αιώνα η πρωτεύουσα του καζά Αβρέτ Χισάρ (Γυναικοκάστρου) μεταφέρεται από το Γυναικόκαστρο στο Κιλκίς. Στα τέλη του 18ου αιώνα, το Κιλκίς αποτελούσε τσιφλίκι του Γιουσούφ Μουχλίς πασά, γιου του Ισμαήλ μπέη από τις Σέρρες. Οι Κιλκισιώτες συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821 με αποτέλεσμα να δεχτούν τα Οθωμανικά αντίποινα μετά την καταστολή των εξεγέρσεων στη Μακεδονία. Έτσι το Κιλκίς καταστράφηκε σχεδόν ολοσχαιρώς και πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν. Από τότε ο Ελληνισμός της πόλης συρρικνώθηκε ανεπανόρθωτα, καθώς άρχισαν να εγκαθίστανται Βούλγαροι αγροτοεργάτες προκειμένου να καλύψουν το κενό στα τσιφλίκια. Η πλειοψηφία των χριστιανών κατοίκων της πόλης ήταν Έλληνες, όπως μας πληροφορεί ο Βρετανός πρόξενος Θεσσαλονίκης Τσαρλς Μπλαντ (Charles Blunt) σε απόρρητη έκθεσή του προς την Βρετανική πρεσβεία Κωνσταντινουπόλεως, στις 15 Μαρτίου του 1885. Στο Κιλκίς αναφέρονται μετά το 1850 δύο Ελληνικές εκκλησίες, της Παναγίας του Κιλκίς, στους πρόποδες του λόφου του Αγίου Γεωργίου και ο Άγιος Γεώργιος (που αργότερα καταλήφθηκε προσωρινά από τους Βούλγαρους), καθώς και ένα Ελληνικό σχολείο. Η εκκλησία της Παναγίας (χρονολογείται ήδη από τον 5ο αιώνα) καταστράφηκε από ουνίτες και εξαρχικούς το 1886, κατά τη διάρκεια των εθνικών ανταγωνισμών. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου χτίστηκε το 1830 και αγιογραφήθηκε από το Γεώργιο από τη Χαλάστρα και τον Εμμανουήλ από τα Γιαννιτσά.

Στην διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, η πόλη του Κιλκίς υπήρξε άντρο Βουλγάρων κομιτατζήδων και ο Ελληνισμός της πόλης βρέθηκε σε δεινή θέση. Παρόλα αυτά, οι Κιλκισιώτες οργανώθηκαν κατά του βουλγαρικού κινδύνου. 

Απελευθέρωση

Στον Β' Βαλκανικό Πόλεμο του 1913, ο Ελληνικός στρατός κατέλαβε την πόλη, μετά από την τριήμερη Μάχη Κιλκίς-Λαχανά, μεταξύ της 19ης Ιουνίου και 21ης Ιουνίου. Αν και προκάλεσε σοβαρές απώλειες, περισσότερα από 5.000 θύματα στην Ελληνική πλευρά και 7.000 στην Βουλγαρική, η Ελληνική νίκη απεδείχθη ένα αποφασιστικό βήμα για την τελική έκβαση του πολέμου. Το Κιλκίς καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά κατά τη μάχη, ενώ όσοι από τους κατοίκους του, ήταν Βούλγαροι, 7000 συνολικά, έφυγαν ή εξορίστηκαν στη Βουλγαρία, και εγκαταστάθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους στη Σόφια. Η πόλη επεκτάθηκε εγγύτερα στη σιδηροδρομική γραμμή της Θεσσαλονίκης ώστε να μπορέσει να δεχτεί και τους Έλληνες πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, την Π.Γ.Δ.Μ. και τη Μικρά Ασία. Οι πρόσφυγες από την Π.Γ.Δ.Μ. (Περιοχές Στρώμνιτσας και Γευγελής), ήταν τόσοι πολλοί, που αρχικά η πόλη είχε μετονομαστεί σε "Νέα Στρώμνιτσα", το 1913.

Η σημασία της Μάχη του Κιλκίς-Λαχανά μπορεί να εκτιμηθεί από το γεγονός πως η Ελλάδα ονόμασε ένα πολεμικό πλοίο -θωρηκτό- με το όνομα της πόλης. Το θωρηκτό Κιλκίς – πρωτύτερα γνωστό ως USS Mississippi – βυθίστηκε από ένα Γερμανικό βομβαρδιστικό Junkers Ju 87 (Στούκα) στις 23 Απριλίου του 1941, μαζί με το αδελφό πλοίο του, κατά την τρίτη εβδομάδα της εισβολής της Ναζιστικής Γερμανίας στην Ελλάδα. Η πόλη του Κιλκίς περιήλθε υπό Βουλγαρική κατοχή το 1943, όταν η Βουλγαρική ζώνη κατοχής επεκτάθηκε, ώστε να συμπεριλάβει τις περιφέρειες του Κιλκίς και της Χαλκιδικής. Οι Βούλγαροι ακολούθησαν πολιτική βίαιου εκβουλγαρισμού με απώτερο σκοπό την προσάρτηση της περιοχής στη Βουλγαρία, αλλά εμποδίστηκαν σ’ αυτό από τους Γερμανούς συμμάχους τους, που φοβήθηκαν μια αποσταθεροποίηση της Ελλάδας, αν οι Βούλγαροι συνέχιζαν την πολιτική τους. Η περιοχή έγινε μείζον κέντρο αντάρτικης αντιστασιακής δράσης προτού να απελευθερωθεί το 1944.

Αξιοθέατα και ιστορικά μνημεία

• Σπήλαιο Κιλκίς
• Εκκλησία Αγίου Γεωργίου
• Αρχαιολογικό Μουσείο
• Πολεμικό Μουσείο
• Λαογραφικό Μουσείο
• Γυναικόκαστρο
• Λίμνη Πικρολίμνη
• Λίμνη Δοϊράνη
• Βοτανικός κήπος, Ποντοκερασιά
• Καταρράκτες του Σκρα.
• Πλατεία Γουμένισσας
• Χίλια δέντρα

Μοναστήρια

Ιερό Ησυχαστήριο Αγίου Γεωργίου Άνυδρου Γουμένισσας Ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1991 και είναι σχετικά αυτοδύναμο με υψηλή επιστασία του Μητροπολίτη Γουμένισσας. Η δύναμη του ησυχαστηρίου είναι 10 μοναχές. Βρίσκεται στα ερείπια του εγκαταλειμμένου οικισμού του ’νυδρου, σε μια ήρεμη λοφώδη περιοχή με πυρήνα τον παλιό ναό του Αγίου Γεωργίου. Ο ναός, κλασσική βασιλική, κτίσθηκε μεταξύ του 1800 και 1830 και διατηρεί ιδιαίτερα αξιόλογο Βυζαντινό διάκοσμο με ξυλόγλυπτα και εικόνες της εποχής στο τέμπλο και την οροφή. Στο συγκρότημα της Μονής ανήκει η νέα εκκλησία της Παναγίας Παραμυθίας, με δυο παρεκκλήσια. Λειτουργεί διώροφος ξενώνας με δυο αρχονταρίκια, χώρος έκθεσης εικόνων και χειροποίητων αντικειμένων από τις μοναχές και αίθουσα φιλοξενίας και φαγητού. Η νέα πτέρυγα περιλαμβάνει τα εργαστήρια και τα κελιά των μοναχών.

Ιερά Μονή Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης Γουμένισσας Δύο χιλιόμετρα μετά τη Γρίβα, σε ένα ειρηνικό τοπίο του Πάικου, δεσπόζει το μοναστήρι των νεοφανών μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης. Η Μονή ιδρύδηκε το 1992 και υπάγεται εκκλησιαστικά στην τοπική Μητρόπολη. Το μοναστήρι λειτουργεί σαν τόπος διορδόδοξης επικοινωνίας. Κατ' επανάληψη το έχουν επισκεφτεί Σέρβοι και Ρουμάνοι επιτελείς κληρικοί και μοναχοί. Το εντυπωσιακό χειροποίητο ξυλόγλυπτο τέμπλο του παρεκκλησίου των Μυροφόρων είναι έργο πατέρων της Ιστορικής Σέρβικης Μονής Ντέτσανι (14ος αιώνας). Ο μόνιμος και πολύτιμος πνευματικός θησαυρός του Μοναστηριού, είναι τμήματα ιερών λειψάνων των τριών νεοφανών μαρτύρων Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, που φυλάσσονται σε καλαίσθητη λειψανοθήκη και εκτίθενται καθημερινά σε προσκύνηση.

Ιερά Μονή Οσίου Νικοδήμου Πενταλόφου Γουμένισσας Σε μια από τις ομορφότερες πλαγιές του όρους Πάικου, σε υψόμετρο 700 περίπου μέτρων από τη Γουμένισσα, πάνω από τον οικισμό Πενταλόφου, βρίσκεται το μοναστήρι του Οσίου Νικόδημου του Αγιορείτου.΄ Το μοναστήρι είναι μετόχι της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Αγίου Ορους και θεμελιώθηκε το 1981. Ο κεντρικός ναός είναι διπλός και το άνω επίπεδο του είναι αφιερωμένο στον ’γιο Νικόδημο, ενώ το ισόγειο τμήμα στους Αγίους Ραφαήλ, Ειρήνη και Νικόλαο. Σήμερα στη Μονή εγκαταβιούν 23 μοναχοί, στο σύνολο τους νέοι στην ηλικία και από τα χέρια τους εκτελούνται όλες οι εργασίες οικοδόμησης και συντήρησης των κτισμάτων. Ξακουστό είναι το αγιογραφείο της Μονής, που φημίζεται για τη προσεγμένη και εξαιρετικής ποιότητας παραγωγή χειροποίητων εικόνων. Οι εκκλησιαστικές ακολουθίες και τελετές γίνονται σύμφωνα με το αγιορείτικο τυπικό.

Ιερά Μονή Παναγίας Γουμένισσας Η Ιερά Μονή Παναγίας στη Γουμένισσα αποτέλεσε το μεγαλύτερο θρησκευτικό κέντρο της περιοχής στην περίοδο της Τουρκοκρατίας (1430 - 1912). Θεωρείται ότι ήταν καθολικό μοναστήρι, που στον 14ο αιώνα παραχωρήθηκε στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Ορους. Η σημερινή εκκλησία κτίσθηκε το 1802. Το 1837 ανακαινίσθηκε το ιερό, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα επεκτάθηκε προς τα δυτικά. Στο εσωτερικό της εκκλησίας, η οποία ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης Βασιλικής, με πολυγωνική αψίδα Ιερού από λαξευτή πέτρα, υπάρχει ένα εξαιρετικό ξυλόγλυπτο σύνολο (τέμπλο,κιβώτιο Αγίας Τράπεζας, προσκυνητάρι). Στο προσκυνητάρι είναι τοποθετημένη η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που καθιστά το ναό σημαντικό λατρευτικό κέντρο.

Πολιτιστικές εκδηλώσεις

• Θερινός Κινηματογράφος
• Φεστιβάλ Κινηματογράφου Β. Ελλάδος (Συμμετοχή)
• Γυναικοκάστρεια
• Καρναβάλι στις Καστανιές
• Φεστιβάλ Κουκλοθέατρου (υπό την αιγίδα του Δήμου Κιλκίς)
• ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
• Πανηγύρεις Οικισμών, Νομού Κιλκίς

Εκπαίδευση

Η πόλη του Κιλκίς έχει 10 Δημοτικά σχολεία, 3 Ημερήσια Γυμνάσια και 1 Εσπερινό , 2 Γενικά Λύκεια, 1 Εσπερινό και 2 ΕΠΑΛ, ενώ ο δήμος συνολικά έχει 28 δημοτικά, 16 γυμνάσια, 11 γενικά λύκεια, και 3 ΕΠΑΛ. Επίσης υπάρχει 1 ΤΕΕ Νοσηλευτικής - Σχολή Νοσηλευτικής ΓΝΝΚ και Εργαστήρια ΕΕΕΕΚ. Στην πόλη του Κιλκίς λειτουργεί επίσης Παράρτημα του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης το οποίο έχει ένα τμήμα (Σχεδιασμού και Παραγωγής Ενδυμάτων).